میلگرد ترمکس (Thermex Rebars) یکی از پیشرفته ترین انواع میلگردهای مورد استفاده در صنعت ساختمان است که با بهره گیری از فرایند خاصی از عملیات حرارتی تولید می شود. این میلگردها در عین داشتن مقاومت بالا، انعطاف پذیری مناسبی نیز دارند. در این مقاله از آتی سازه، تفاوت میلگرد ترمکس با میلگرد معمولی، مزایا، کاربردها، نحوه تولید، مشخصات مکانیکی و استانداردهای آن را به صورت جامع بررسی خواهیم کرد.
میلگرد ترمکس چیست؟
میلگرد ترمکس، میلگرد فولادی با مقاومت بالا است که در طی عملیات ترمومکانیکی (TMT: Thermo-Mechanical Treatment) تولید می شود. این فرایند به میلگرد اجازه می دهد تا:
- دارای سطحی سخت و مقاوم باشد؛
- اما هسته ای نرم و انعطاف پذیر داشته باشد.
🔍 این ویژگی باعث می شود میلگرد ترمکس در برابر نیروهای وارده به سازه، بهتر عمل کند و هنگام زلزله دچار گسیختگی ناگهانی نشود.
تفاوت میلگرد ترمکس و میلگرد معمولی
| ویژگی | میلگرد ترمکس | میلگرد معمولی (نورد گرم) |
|---|---|---|
| مقاومت تسلیم | بالاتر (حدود 5000–6000 kg/cm²) | پایین تر (3000–4000 kg/cm²) |
| چقرمگی | بالا (مناسب زلزله) | کمتر |
| ظاهر سطحی | پوسته تیره با آج مشخص | رنگ خاکستری معمولی |
| دوام در برابر خوردگی | بیشتر | کمتر |
| روش تولید | ترمومکانیکی | نورد گرم معمولی |
| شکل پذیری | بسیار خوب | متوسط یا ضعیف |
| جوش پذیری | خوب (در صورت کنترل کربن) | متوسط |
| کاربرد | سازه های حساس و مناطق زلزله خیز | سازه های معمولی |
روش تولید میلگرد ترمکس
میلگرد ترمکس با استفاده از فرایند خاصی به نام کوئنچ و تمپر (Quench & Temper) ساخته می شود:
مراحل تولید:
- نورد گرم فولاد خام تا رسیدن به قطر نهایی.
- خنک کاری سریع سطح میلگرد با آب (Quenching): باعث سخت شدن سطح.
- عبور از بستر خنک کننده: حرارت داخلی به سطح منتقل شده و تمپرینگ اتفاق می افتد.
- در نتیجه:
- سطح: سخت و مقاوم (martensite)
- هسته داخلی: نرم تر و شکل پذیر (ferrite + pearlite)
🎯 این ترکیب مقاومت و انعطاف را هم زمان فراهم می کند.
مشخصات فنی میلگرد ترمکس
| ویژگی | مقدار |
|---|---|
| تنش تسلیم | 5000 – 6000 kg/cm² |
| تنش نهایی | 6500 – 8000 kg/cm² |
| درصد افزایش طول | حدود 14–18٪ |
| چقرمگی شکست | بالا |
| استاندارد مرجع | ISIRI 3132 – ASTM A615 – IS 1786 |
مزایا و معایب میلگرد ترمکس
مزایا:
✅ مقاومت بسیار بالا در برابر کشش و فشار
✅ عملکرد عالی در زلزله به دلیل خاصیت شکل پذیری
✅ مقاوم در برابر خوردگی، رطوبت و شرایط سخت آب وهوایی
✅ مصرف کمتر میلگرد در پروژه (به دلیل استحکام بالا)
✅ مناسب برای جوشکاری و خم کاری
✅ سبک تر بودن در حجم مساوی نسبت به میلگردهای معمولی
معایب:
❌ قیمت بالاتر نسبت به میلگرد معمولی
❌ نیاز به تجهیزات خاص برای تولید
❌ تشخیص نوع آن برای افراد غیرمتخصص دشوار است
جدول مقایسه ای بین میلگرد ترمکس و معمولی
| ویژگی | ترمکس | میلگرد A3 |
|---|---|---|
| تنش تسلیم | 5000–6000 kg/cm² | 4000 kg/cm² |
| چقرمگی | بسیار بالا | پایین |
| مقاومت در زلزله | بالا | متوسط |
| شکل پذیری | عالی | ضعیف |
| قابلیت جوشکاری | خوب (در نوع کم کربن) | ضعیف |
| مقاومت خوردگی | بالا | پایین |
| هزینه اولیه | بیشتر | کمتر |
| مصرف در پروژه | کمتر | بیشتر |
کاربردهای میلگرد ترمکس
میلگرد ترمکس به دلیل ویژگی های خاص، در پروژه های زیر بسیار مورد استفاده قرار می گیرد:
- سازه های بلندمرتبه و برج ها
- مناطق زلزله خیز (مثل تهران، کرمان، مشهد، تبریز)
- پل ها، تونل ها و بزرگراه ها
- سدسازی و اسکله های دریایی
- سازه های صنعتی و سوله های بزرگ
- ساختمان های حساس مانند بیمارستان ها و مراکز اورژانس
استانداردهای تولید و کنترل کیفیت
- ISIRI 3132 (استاندارد ملی ایران)
- IS 1786 (استاندارد هند – مرجع اصلی ترمکس)
- DIN 488 (استاندارد آلمان)
- ASTM A615/A706 (استاندارد آمریکا)
✅ کارخانه های بزرگ فولادی ایران مانند ذوب آهن اصفهان، فولاد کویر، فولاد خراسان و… امروزه بخش قابل توجهی از میلگردهای ترمکس بازار داخلی را تأمین می کنند.
نکات اجرایی مهم در استفاده از میلگرد ترمکس
- از خم کردن شدید در محل هایی با شعاع کم خودداری شود.
- در صورت نیاز به جوشکاری، حتماً نوع کم کربن ترمکس استفاده شود.
- میلگرد باید دارای استاندارد معتبر و گواهی تست مکانیکی باشد.
- در نقشه های سازه ای، به جای استفاده بیشتر از میلگرد A3، می توان با استفاده از ترمکس در مصرف صرفه جویی کرد.
جمع بندی
میلگرد ترمکس با بهره گیری از تکنولوژی پیشرفته و عملیات حرارتی خاص، یکی از بهترین گزینه ها برای ساخت وسازهای مقاوم در برابر زلزله و شرایط سخت محیطی است. این نوع میلگرد، اگرچه قیمت اولیه بالاتری دارد، اما با کاهش مصرف و افزایش ایمنی، در نهایت هزینه های پروژه را کاهش می دهد. آشنایی با تفاوت های این میلگرد با نوع معمولی، به مهندسان سازه کمک می کند تا تصمیم های بهینه تری برای اجرای پروژه ها اتخاذ کنند.
سوالات متداول
میلگرد ترمکس را از کجا می توان تهیه کرد؟
از کارخانه های معتبر فولادسازی مثل ذوب آهن، فولاد خراسان، فولاد کویر و نمایندگی های مجاز.
آیا ترمکس برای سازه های معمولی هم مناسب است؟
بله، اما بیشتر در سازه های حساس و باربر استفاده می شود که نیاز به مقاومت و شکل پذیری بالا دارند.
آیا می توان ترمکس را جوش داد؟
در صورتی که ترکیب شیمیایی آن کنترل شده باشد (کربن پایین)، جوش پذیر است. توصیه می شود از جوش در محل های بحرانی اجتناب شود.
آیا میلگرد A4 همان ترمکس است؟
خیر، اما برخی از میلگردهای A4 با روش ترمکس ساخته می شوند. ترمکس روش تولید است، A4 نوع میلگرد از نظر مقاومت.
