میلگرد ترمکس (Thermex Rebars) یکی از پیشرفته‌ترین انواع میلگردهای مورد استفاده در صنعت ساختمان است که با بهره‌گیری از فرایند خاصی از عملیات حرارتی تولید می‌شود. این میلگردها در عین داشتن مقاومت بالا، انعطاف‌پذیری مناسبی نیز دارند. در این مقاله از آتی سازه، تفاوت میلگرد ترمکس با میلگرد معمولی، مزایا، کاربردها، نحوه تولید، مشخصات مکانیکی و استانداردهای آن را به‌صورت جامع بررسی خواهیم کرد.
میلگرد ترمکس چیست؟
میلگرد ترمکس، میلگرد فولادی با مقاومت بالا است که در طی عملیات ترمومکانیکی (TMT: Thermo-Mechanical Treatment) تولید می‌شود. این فرایند به میلگرد اجازه می‌دهد تا:
- دارای سطحی سخت و مقاوم باشد؛
- اما هسته‌ای نرم و انعطاف‌پذیر داشته باشد.
🔍 این ویژگی باعث می‌شود میلگرد ترمکس در برابر نیروهای وارده به سازه، بهتر عمل کند و هنگام زلزله دچار گسیختگی ناگهانی نشود.
تفاوت میلگرد ترمکس و میلگرد معمولی
| ویژگی | میلگرد ترمکس | میلگرد معمولی (نورد گرم) |
|---|---|---|
| مقاومت تسلیم | بالاتر (حدود 5000–6000 kg/cm²) | پایین‌تر (3000–4000 kg/cm²) |
| چقرمگی | بالا (مناسب زلزله) | کمتر |
| ظاهر سطحی | پوسته تیره با آج مشخص | رنگ خاکستری معمولی |
| دوام در برابر خوردگی | بیشتر | کمتر |
| روش تولید | ترمومکانیکی | نورد گرم معمولی |
| شکل‌پذیری | بسیار خوب | متوسط یا ضعیف |
| جوش‌پذیری | خوب (در صورت کنترل کربن) | متوسط |
| کاربرد | سازه‌های حساس و مناطق زلزله‌خیز | سازه‌های معمولی |
روش تولید میلگرد ترمکس
میلگرد ترمکس با استفاده از فرایند خاصی به‌نام کوئنچ و تمپر (Quench & Temper) ساخته می‌شود:
مراحل تولید:
- نورد گرم فولاد خام تا رسیدن به قطر نهایی.
- خنک‌کاری سریع سطح میلگرد با آب (Quenching): باعث سخت شدن سطح.
- عبور از بستر خنک‌کننده: حرارت داخلی به سطح منتقل شده و تمپرینگ اتفاق می‌افتد.
- در نتیجه:
- سطح: سخت و مقاوم (martensite)
- هسته داخلی: نرم‌تر و شکل‌پذیر (ferrite + pearlite)
🎯 این ترکیب مقاومت و انعطاف را هم‌زمان فراهم می‌کند.
مشخصات فنی میلگرد ترمکس
| ویژگی | مقدار |
|---|---|
| تنش تسلیم | 5000 – 6000 kg/cm² |
| تنش نهایی | 6500 – 8000 kg/cm² |
| درصد افزایش طول | حدود 14–18٪ |
| چقرمگی شکست | بالا |
| استاندارد مرجع | ISIRI 3132 – ASTM A615 – IS 1786 |
مزایا و معایب میلگرد ترمکس
مزایا:
✅ مقاومت بسیار بالا در برابر کشش و فشار
✅ عملکرد عالی در زلزله به‌دلیل خاصیت شکل‌پذیری
✅ مقاوم در برابر خوردگی، رطوبت و شرایط سخت آب‌وهوایی
✅ مصرف کمتر میلگرد در پروژه (به دلیل استحکام بالا)
✅ مناسب برای جوشکاری و خم‌کاری
✅ سبک‌تر بودن در حجم مساوی نسبت به میلگردهای معمولی
معایب:
❌ قیمت بالاتر نسبت به میلگرد معمولی
❌ نیاز به تجهیزات خاص برای تولید
❌ تشخیص نوع آن برای افراد غیرمتخصص دشوار است
جدول مقایسه‌ای بین میلگرد ترمکس و معمولی
| ویژگی | ترمکس | میلگرد A3 |
|---|---|---|
| تنش تسلیم | 5000–6000 kg/cm² | 4000 kg/cm² |
| چقرمگی | بسیار بالا | پایین |
| مقاومت در زلزله | بالا | متوسط |
| شکل‌پذیری | عالی | ضعیف |
| قابلیت جوشکاری | خوب (در نوع کم‌کربن) | ضعیف |
| مقاومت خوردگی | بالا | پایین |
| هزینه اولیه | بیشتر | کمتر |
| مصرف در پروژه | کمتر | بیشتر |
کاربردهای میلگرد ترمکس
میلگرد ترمکس به دلیل ویژگی‌های خاص، در پروژه‌های زیر بسیار مورد استفاده قرار می‌گیرد:
- سازه‌های بلندمرتبه و برج‌ها
- مناطق زلزله‌خیز (مثل تهران، کرمان، مشهد، تبریز)
- پل‌ها، تونل‌ها و بزرگراه‌ها
- سدسازی و اسکله‌های دریایی
- سازه‌های صنعتی و سوله‌های بزرگ
- ساختمان‌های حساس مانند بیمارستان‌ها و مراکز اورژانس
استانداردهای تولید و کنترل کیفیت
- ISIRI 3132 (استاندارد ملی ایران)
- IS 1786 (استاندارد هند – مرجع اصلی ترمکس)
- DIN 488 (استاندارد آلمان)
- ASTM A615/A706 (استاندارد آمریکا)
✅ کارخانه‌های بزرگ فولادی ایران مانند ذوب‌آهن اصفهان، فولاد کویر، فولاد خراسان و… امروزه بخش قابل‌توجهی از میلگردهای ترمکس بازار داخلی را تأمین می‌کنند.
نکات اجرایی مهم در استفاده از میلگرد ترمکس
- از خم کردن شدید در محل‌هایی با شعاع کم خودداری شود.
- در صورت نیاز به جوشکاری، حتماً نوع کم‌کربن ترمکس استفاده شود.
- میلگرد باید دارای استاندارد معتبر و گواهی تست مکانیکی باشد.
- در نقشه‌های سازه‌ای، به‌جای استفاده بیشتر از میلگرد A3، می‌توان با استفاده از ترمکس در مصرف صرفه‌جویی کرد.
جمع‌بندی
میلگرد ترمکس با بهره‌گیری از تکنولوژی پیشرفته و عملیات حرارتی خاص، یکی از بهترین گزینه‌ها برای ساخت‌وسازهای مقاوم در برابر زلزله و شرایط سخت محیطی است. این نوع میلگرد، اگرچه قیمت اولیه بالاتری دارد، اما با کاهش مصرف و افزایش ایمنی، در نهایت هزینه‌های پروژه را کاهش می‌دهد. آشنایی با تفاوت‌های این میلگرد با نوع معمولی، به مهندسان سازه کمک می‌کند تا تصمیم‌های بهینه‌تری برای اجرای پروژه‌ها اتخاذ کنند.
سوالات متداول
میلگرد ترمکس را از کجا می‌توان تهیه کرد؟
از کارخانه‌های معتبر فولادسازی مثل ذوب‌آهن، فولاد خراسان، فولاد کویر و نمایندگی‌های مجاز.
آیا ترمکس برای سازه‌های معمولی هم مناسب است؟
بله، اما بیشتر در سازه‌های حساس و باربر استفاده می‌شود که نیاز به مقاومت و شکل‌پذیری بالا دارند.
آیا می‌توان ترمکس را جوش داد؟
در صورتی که ترکیب شیمیایی آن کنترل شده باشد (کربن پایین)، جوش‌پذیر است. توصیه می‌شود از جوش در محل‌های بحرانی اجتناب شود.
آیا میلگرد A4 همان ترمکس است؟
خیر، اما برخی از میلگردهای A4 با روش ترمکس ساخته می‌شوند. ترمکس روش تولید است، A4 نوع میلگرد از نظر مقاومت.
