یکی از چالش‌های مهم در صنعت ساخت‌وساز، افزایش مقاومت دیوارها در برابر نیروهای جانبی (مانند زلزله) و جلوگیری از ترک‌خوردگی آنهاست. در این میان، میلگرد بستر به‌عنوان یکی از روش‌های تقویتی نوین و مؤثر، نقش مهمی در بهبود عملکرد دیوارهای بنایی دارد. این میلگردها با قرارگیری در داخل ملات بین ردیف‌های آجر یا بلوک، موجب افزایش یکپارچگی دیوار، مقاومت کششی و دوام سازه می‌شوند.
در این مقاله از آتی سازه، به‌صورت جامع و خلاقانه با موضوع میلگرد بستر آشنا می‌شویم، کاربردها، مزایا، نکات اجرایی، اشتباهات رایج و استانداردها را بررسی می‌کنیم و در پایان به پرسش‌های متداول پاسخ خواهیم داد.
میلگرد بستر چیست؟
میلگرد بستر (Bed Joint Reinforcement) نوعی میلگرد فولادی است که به‌صورت افقی در دیوارهای بنایی، بین ردیف‌های ملات قرار می‌گیرد. این میلگردها معمولاً از دو سیم طولی با اتصال عرضی (زیگزاگی یا نردبانی) تشکیل شده‌اند.
ویژگی‌ها:
- جنس: فولاد گالوانیزه یا ضدزنگ
- قطر معمول: ۳ تا ۵ میلی‌متر
- طول: معمولاً ۲ تا ۳ متر
- انواع: نردبانی، خرپایی، دو مفتوله‌ای
جدول مشخصات فنی رایج میلگرد بستر
| مشخصه | مقدار معمول | توضیحات |
|---|---|---|
| قطر مفتول | ۳ الی ۵ میلی‌متر | بسته به نوع دیوار و بارگذاری |
| نوع اتصال عرضی | نردبانی یا خرپایی | نردبانی برای دیوارهای سبک، خرپایی برای باربر |
| پوشش | گالوانیزه گرم / اپوکسی | برای جلوگیری از خوردگی |
| طول هر شاخه | ۲ تا ۳ متر | مطابق با طول دیوار |
| فاصله نصب | هر ۳ یا ۴ رج دیوارچینی | بر اساس آیین‌نامه ایران و ACI530 |
کاربرد میلگرد بستر در ساختمان
- افزایش مقاومت کششی دیوارهای بنایی
- جلوگیری از ترک‌های انقباضی در دیوار
- تقویت اتصال دیوارهای داخلی به دیوارهای باربر یا سازه اصلی
- مقاومت در برابر زلزله و نیروهای جانبی
- تقویت دیوارهای حائل و پاراپت‌ها
مزایای استفاده از میلگرد بستر
- ✅ اجرای ساده و سریع
- ✅ سبک و مقرون‌به‌صرفه
- ✅ بدون نیاز به مهارت بالا
- ✅ مقاوم در برابر زنگ‌زدگی (در صورت گالوانیزه بودن)
- ✅ افزایش دوام و طول عمر دیوارها
- ✅ قابل اجرا در ساختمان‌های بنایی و اسکلت‌دار
مراحل اجرای میلگرد بستر
- انتخاب نوع مناسب میلگرد بستر (نردبانی یا خرپایی)
- برش میلگرد به اندازه مورد نیاز
- قرار دادن میلگرد در ملات بین دو رج دیوارچینی
- ادامه دیوارچینی روی میلگرد
- اتصال عرضی در کنج‌ها و دیوارهای تقاطعی
نکات مهم در نصب میلگرد بستر
- حتماً از ملات با ضخامت کافی (حداقل ۱۰ میلی‌متر) استفاده کنید.
- پوشش بتن بر روی میلگرد باید رعایت شود (حدود ۱۰ میلی‌متر).
- میلگرد باید در مرکز ملات افقی قرار گیرد.
- در محل اتصال دیوارها، از میلگرد U شکل یا خم‌خورده استفاده شود.
- در مناطق زلزله‌خیز، استفاده از میلگرد بستر الزامی است (مطابق مبحث هشتم مقررات ملی ساختمان ایران).
اشتباهات رایج در اجرای میلگرد بستر
❌ استفاده از میلگرد ساده بدون گالوانیزه
❌ اجرا بدون توجه به فاصله منظم بین رج‌ها
❌ قرارگیری میلگرد روی آجر به‌جای داخل ملات
❌ عدم خم‌کاری صحیح در تقاطع دیوارها
❌ استفاده در دیوارهای غیراستاندارد یا بدون ملات کافی
جمع‌بندی
میلگرد بستر ابزاری ساده اما قدرتمند برای افزایش مقاومت دیوارهای بنایی است. اجرای درست آن می‌تواند از بروز ترک‌های ساختاری، ریزش دیوار در زلزله و کاهش دوام دیوار جلوگیری کند. با انتخاب نوع مناسب میلگرد، رعایت استانداردها و نصب اصولی، می‌توان عمر مفید سازه را افزایش داد.
سوالات متداول
آیا استفاده از میلگرد بستر در دیوارهای غیر باربر نیز ضروری است؟
بله، در دیوارهای جداکننده نیز برای جلوگیری از ترک و افزایش یکپارچگی مفید است.
کدام نوع میلگرد بستر بهتر است؟ نردبانی یا خرپایی؟
نوع خرپایی معمولاً مقاومت بیشتری دارد و برای دیوارهای باربر مناسب‌تر است.
فاصله نصب میلگرد بستر چند رج باید باشد؟
بسته به نوع دیوار، هر ۳ یا ۴ رج یک‌بار کافی است.
آیا می‌توان میلگرد بستر را در محل تولید کرد؟
بله، در برخی پروژه‌ها با خم‌کاری میلگرد ساده این کار انجام می‌شود اما نوع صنعتی دقیق‌تر و سریع‌تر است.
قیمت میلگرد بستر چقدر است؟
بسته به نوع، جنس و ضخامت از حدود ۳۰ تا ۸۰ هزار تومان به ازای هر متر متغیر است (در سال ۱۴۰۴).
