داریوش بوربور، یکی از چهرههای برجسته و پیشگامان معماری و شهرسازی معاصر ایران، با آثار خلاقانه و نوآورانهاش شناخته میشود. او به عنوان یکی از معماران و شهرسازانی که در تحول و توسعه مدرنیسم معماری ایران نقشی محوری داشته، با بهکارگیری عناصر سنتی در کنار سبکهای مدرن جهانی، توانسته است جایگاهی یگانه در هنر و معماری ایران به دست آورد. با فعالیتهای او، فضاهای عمومی و ساختمانهای تجاری، اداری و مسکونی به نوعی ترکیب شگفتانگیز از هویت ایرانی و زبان معماری مدرن تبدیل شدهاند که در ادامه به معرفی زندگی، آثار و دستاوردهای او خواهیم پرداخت.
زندگی و پیشینه
داریوش بوربور در سال ۱۳۱۳ در تهران زاده شد. تحصیلات خود را در خارج از کشور گذراند و در فرانسه و انگلیس در رشتههای معماری و شهرسازی تحصیل کرد. بوربور تحت تأثیر جریانات فکری و فرهنگی دهههای ۵۰ و ۶۰ میلادی، و با آگاهی از نیازهای جامعه ایرانی، به این کشور بازگشت تا با آفرینش سبک جدیدی از معماری، در عرصه ساختمانسازی و شهرسازی نقشآفرینی کند. یکی از نکات بارز در آثار او، تأکید بر نیازها و فرهنگ بومی است؛ او تلاش میکند تا طرحهای خود را به گونهای طراحی کند که با زیستبوم و فرهنگ ایرانی هماهنگ باشد و به توسعه معماری مدرن ایرانی کمک کند.
فلسفه و سبک معماری
بوربور به عنوان یک معمار، همواره به دنبال ترکیب هویت ایرانی با استانداردهای بینالمللی مدرن بوده است. او معماری را صرفاً هنر طراحی ساختمان نمیداند؛ بلکه آن را عنصری فرهنگی، هنری و اجتماعی میبیند که باید بتواند به نیازها و تغییرات اجتماعی و اقتصادی پاسخ دهد. بوربور معتقد است که معماری باید از تاریخ و فرهنگ بومی الهام بگیرد، اما با دیدی بهروز و پویا. در آثار او، استفاده از فرمها و متریالهای محلی با ساختارهای مدرن جهانی ترکیب شده است تا به خلق فضاهایی منجر شود که هم اصالت ایرانی را بازتاب دهد و هم از نظر عملکردی و زیباییشناسی، مطابق با استانداردهای بینالمللی باشد.
جوایز و افتخارات
- ۱۳۳۷: جایزه Architects’ Journal Working Drawings، لندن، انگلستان
- ۱۳۳۸: جایزه اول در طرح پیشنهادی منطقهای در شهر لیورپول، دانشکده شهرسازی دانشگاه لیورپول، انگلستان
- ۱۳۴۴: جایزه اول برای طراحی پاویلیون ایران (The Persian Pavilion)، لس آنجلس، کالیفرنیا
- ۱۳۵۴: جایزه بینالمللی مرکور طلا (Gold Mercury International Award)، رم، ایتالیا
- ۱۳۵۵: جایزه اول طراحی و ساخت مرکز تجاری بازار رضا، مشهد
- ۱۳۵۶: جایزه مرکز استراحتی – تفریحی شرکت ملی نفت ایران، محمودآباد، کرانه دریای خزر
- ۱۳۵۶: جایزه اول طراحی نماد شهر مشهد
- ۱۳۵۷: جایزه ویژه برای طراحی و نظارت ساخت مجموعه تجاری بازار رضا، مشهد
- ۱۳۶۷: انتخاب به عنوان یکی از پنجاه معمار برجسته جهان در دومین همایش بینالمللی معماری بلگراد
- ۱۳۹۹: دریافت نشان عالی فرهنگ و هنر فرانسه لوژیون دونور (Légion d’honneur)
سبک معماری
داریوش بوربور به عنوان یکی از تأثیرگذارترین معماران ایرانی در قرن بیستم شناخته میشود. آثار او با خطوط منحنی، فضاهای مدور و ساختارهای چندوجهی همچون ششضلعی و هشتضلعی مشخص هستند. این ویژگیها نشان از علاقه وی به ترکیب هنر سنتی ایران با فرمهای نوین و پویا دارند.
آثار معماری
- ۱۳۴۰: خانه ارجمند، کرمان
- ۱۳۴۱: مجسمه “پرواز” در پاویلیون سلطنتی فرودگاه مهرآباد، تهران
- ۱۳۴۲: خانه عَبده، تهران
- ۱۳۴۳: خانه جلالی، تهران
- ۱۳۴۳: طراحی سالن اجتماعات دانشگاه ملی (شهید بهشتی)، تهران
- ۱۳۴۳: مجموعه مسکونی شرکت نفت ایران و پان آمریکن، جزیره خارک
- ۱۳۴۳: طرح مسجد اهواز
- ۱۳۴۴: دفتر مرکزی مهندسان مشاور بوربور، تهران
- ۱۳۴۵: مرکز اجتماعات بانوان، اهواز
- ۱۳۴۶: مرکز ورزشی و تفریحی قصر یخ، تهران
- ۱۳۴۶: پروژه نوسازی اطراف حرم مطهر امام رضا (ع)، مشهد
- ۱۳۵۰: طراحی مدرسه ابتدایی در ساری
- ۱۳۵۵: موزه و کتابخانه آستان قدس رضوی، مشهد
- ۱۳۵۷: یادبود وحشی بافقی، یزد
آثار بینالمللی
- ۱۳۳۷: بازسازی محلهای در شهر لیورپول، انگلستان
- ۱۳۳۹: طراحی ساختمان بولینگ در ژنو، سوئیس
- ۱۳۴۳: طراحی پاویلیون ایران (حمام و رستوران ایرانی) در لس آنجلس، آمریکا
طرحهای جامع شهری و منطقهای
- ۱۳۴۳-۱۳۴۶: طرح جامع منطقه نوشهر-چالوس
- ۱۳۴۴-۱۳۴۵: طرح جامع سراسری کرانه دریای خزر
- ۱۳۴۶: طرح جامع بهبهان و خرمشهر
- ۱۳۴۹-۱۳۵۳: طرح جامع منطقه آبادان-خرمشهر
طرحهای شهرسازی، فضای سبز و محیط زیست
- ۱۳۴۷: نوسازی اطراف حرم مطهر امام رضا (ع)، مشهد
- ۱۳۴۷: بازسازی شهر کاخک پس از زلزله
- ۱۳۵۶: طراحی و ساخت مرکز تجاری بازار رضا، مشهد
دیگر فعالیتها
داریوش بوربور علاوه بر فعالیت در معماری و شهرسازی، در زمینههای نقاشی، تاریخ، زبانشناسی، و ایرانشناسی نیز فعالیتهای گستردهای داشته است. مقالات و سخنرانیهای او در دانشگاهها و نشریات معتبر بینالمللی به چاپ رسیده و آثار او در کشورهای مختلف به زبانهای گوناگون ترجمه شده است.
تألیفات
- تأثیر باغهای ایرانی بر تزئینات دوران اسلامی، در Architecture Formes Fonctions، سوئیس، ۱۹۶۸
- نوسازی اطراف حرم حضرت رضا (ع) مشهد، نشر هنر و معماری، تهران، ۱۹۷۲
- مقالاتی در دانشنامه ایرانیکا، نیویورک، ۲۰۱۳ تا ۲۰۱۴
نقاشی
داریوش بوربور نقاشی را به عنوان هنر خانوادگی میداند و از کودکی به آن علاقهمند بوده است. وی برخی از آثارش را به هنرمندان برجسته تقدیم کرده است، از جمله نقاشیای با موضوع ضد تبعیض نژادی که در پنجاهمین سالگرد کشیدن آن، به نلسون ماندلا اهدا کرد.
میراث و دستاوردها
بوربور از طریق تدریس، سخنرانیها و مقالههای خود نیز تأثیر قابل توجهی بر نسلهای بعدی معماران ایرانی گذاشته است. او به عنوان یکی از معماران پیشرو، در تدوین اصول و استانداردهای معماری مدرن ایرانی نقشی مهم داشته و آثار او به نوعی الهامبخش معماران و شهرسازان دیگر شدهاند. بوربور معتقد است که معماران باید با درک عمیق از هویت و فرهنگ ایرانی، راهی برای پیوند با معماری جهانی بیابند و در عین حال بتوانند با نوآوری و خلاقیت، ساختمانها و فضاهایی طراحی کنند که پاسخگوی نیازهای مردم باشد.
نتیجهگیری
داریوش بوربور نمونهای از یک معمار پیشرو است که با نگاهی نوآورانه و خلاقانه به طراحی و معماری، نقش بیبدیلی در توسعه معماری معاصر ایران ایفا کرده است. آثار او با ترکیب هویت ایرانی و استانداردهای بینالمللی، الگویی برای آینده معماری در ایران محسوب میشوند. بوربور نهتنها به عنوان یک معمار و طراح برجسته، بلکه به عنوان فردی با تعهد به ارتقای هنر و معماری ایرانی شناخته میشود که تا امروز نقش او در این عرصه ادامه دارد و الهامبخش نسلهای جدیدی از معماران ایرانی است.